Kinderleukemie: Aanvullende informatie en wetenschappelijke referenties

Epidemiologische studies opperden de mogelijkheid van een verdubbeling van het risico op leukemie voor kinderen blootgesteld aan een magnetische fluxdichtheid van gemiddeld meer dan 0.4 µT.

De oorzaak van kinderleukemie is vermoedelijk multifactorieel en vele factoren zijn nog onbekend. Magnetische velden zouden, als ze een rol spelen, één factor zijn en kunnen niet alle gevallen verklaren.

In het Vlaamse landsgedeelte zouden, in geval van een aangetoond verband, op basis van een globale blootstelling van de kinderen aan elektrische leidingen en de prevalentie van kinderleukemie, tussen één en twee bijkomende gevallen per twee jaar (zie Decat et al, 2007) toe te schrijven kunnen zijn aan de magnetische velden van elektrische leidingen. Het risico is zeer laag. Gezien het belang van het onderwerp zullen echter over de hele wereld bijkomende studies worden uitgevoerd.  Zo voeren binnen BBEMG, M. Hinsenkamp & JF Collard onderzoek uit naar een mogelijk werkingsmechanisme door middel van in vitro studies.

Op basis van deze epidemiologische gegevens en zonder een in laboratoriumstudies (bij dieren die levenslang zijn blootgestelde of in cellen) aangetoond werkingsmechanisme, heeft in 2002 het IAKO (Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek) (of in het Engels: IARC, d.i. “International Agency for Research on Cancer”) magnetische velden in categorie 2B ingedeeld, dat wil zeggen mogelijk kankerverwekkend voor de mens.

Wat is de betekenis van de IAKO-indeling in categorie 2B?

Gedurende 30 jaar hebben verschillende naar behoren uitgevoerde epidemiologische studies en meta-analyses een statistisch verband vastgesteld tussen blootstelling aan extreem laagfrequente (ELF) magnetische velden en een verhoogd risico op acute kinderleukemie. Dit gebeurt vanaf een gemiddelde blootstelling van meer dan 0,4 µT.

Jaar op jaar hebben epidemiologen gezocht naar vertekeningen of verstorende variabelen, maar ze komen niet tot een definitieve conclusie in deze materie.

Tegelijkertijd werkten andere onderzoekers in hun laboratorium verder op dieren of cellen om een werkingsmechanisme te vinden… maar zonder succes. Zelfs bij levenslang blootgestelde dieren konden degelijk uitgevoerde studies geen verband aantonen tussen ELF magnetische velden en acute leukemie. Voor alle bekende menselijke carcinogenen is er minstens één dier waarvoor de stof ook kankerverwekkend is. Tot nu toe kan geen enkel werkingsmechanisme het mogelijke verband verklaren.

In 2002, besliste het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek na analyse van de gegevens om ELF magnetische velden in categorie 2B in te delen ( = mogelijk kankerverwekkend).

Categorie 2B is momenteel (mei 2015) samengesteld uit 287 stoffen, waaronder behalve ELF magnetische velden, groenten opgelegd op zuur (traditioneel in Azië), chloroform, nikkel, benzine.

Gegevens over blootstelling bij kinderen

Op basis van epidemiologische studies wordt een verband vermoed tussen de blootstelling aan magnetische velden van elektrische leidingen en de incidentie van kinderleukemie. De meest aangehaalde epidemiologische drempel is 0,4 µT.

Over de hele wereld schatten de meeste studieresultaten dat minder dan 1% van de bevolking wordt blootgesteld aan magnetische velden van gemiddeld 0,4 µT of meer.

Onderzoekers van de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO) hebben een analytisch model opgesteld op basis van parameters van hoogspanningslijnen in Vlaanderen om de lijncorridor te berekenen waar de veldwaarden gemiddeld gelijk of hoger zijn dan 0,4 µT.

Onderstaande figuur geeft de afstand in meter weer van de as van de leiding (of de helft van de breedte van de corridor) volgens de belasting van de lijn in %.

Aard van de lijn Belasting van de OG kabels in % and halve breedte van de strook met “0,4 µT”
70 kV 25% – 9 m
50% – 18 m
75% – 27 m
100% – 36 m
(Gemiddeld 15m)
150 kV 25% – 15 m
50% – 30 m
75% – 43 m
100% – 58 m
(Gemiddeld 40m)
380 kV 25% – 33 m
50% – 66 m
75% – 98 m
100% – 130 m
(Gemiddeld 90m)

Bron: MIRA rapporten (2011)

Deze onderzoekers berekenden ook het aantal kinderen (< 15 jaar) dat wordt blootgesteld aan een magnetisch veld hoger dan 0,4 µT afkomstig van elektriciteitslijnen en ondergrondse kabels. De resultaten zijn samengevat in tabel:

Percentage kinderen (< 15 jaar) met thuisblootstelling ≥ 0,4µT van elektriciteitslijnen en ondergrondse kabels

Belasting van de lijnHoogspannings-leidingen Ondergrondse hoogspannings-kabels Totale blootstelling
100% 1,40% 0,40% 1,80%
75% 1,06% 0,30% 1,36%
50% 0,70% 0,20% 0,90%
25% 0,35% 0,10% 0,45%

Bron: MIRA rapporten (2007 & 2011)

In het slechtste geval (maximale belasting van lijnen en kabels) zou 1,8% van de jongeren in Vlaanderen in een gebied leven met een gemiddelde magnetische veldsterkte groter dan 0,4 µT. In het beste geval (25% van de belasting) zouden de percentages dalen tot minder dan 0,5%.

De epidemiologische veronderstelling van een oorzakelijk verband tussen blootstelling aan een magnetisch veld in de omgeving (groter dan 0,4 μT) en kinderleukemie stemde in Vlaanderen overeen met één geval van kinderleukemie om de twee jaar door elektriciteitslijnen en 1/3 geval door een ondergronds kabelnet. Dit betekent dat als het verband oorzakelijk is er zich om de 2 jaar 1,3 bijkomende gevallen zouden kunnen voordoen. Dit houdt rekening met alle types van leukemie.

Ter vergelijking, de incidentie (aantal nieuwe gevallen per 1 000.000 kinderen jonger dan 15 jaar per jaar) van lymfocytaire leukemie (de meest voorkomende vorm van kinderleukemie) in Vlaanderen is ongeveer 40 kinderen (bron: Belgisch kankerregister, 2019). Gemiddeld krijgt ongeveer 1 op 2000 kinderen leukemie. Dit is het achtergrondrisico voor alle kinderen. In de groep kinderen met een relatief risico = 2, krijgt ongeveer 1 kind op 1000 leukemie.

Het dient opgemerkt dat hoogspanningslijnen niet de enige bron zijn van blootstelling aan magnetische velden. Om de algemene blootstelling in aanmerking te nemen, voerden onderzoekers van VITO een meetcampagne voor blootstelling aan 50 Hz magnetische velden uit bij kinderen van 0 tot 15 jaar.

De kinderen droegen de hele dag een registreerapparaat (gaussmeter: een meetapparaat om het magnetische veld te meten) dat thuis, op school, tijdens transport, en hun slaap… continu hun werkelijke blootstelling mat. Er werden gegevens van ongeveer 650 kinderen verzameld. Uit de resultaten bleek:

  • De mediane blootstelling aan het ELF magnetische veld is zeer zwak op school (0,01 µT) en thuis (0,02µT).
  • Het percentage kinderen blootgesteld aan de vastgestelde grenswaarde (0,2, 0,3 en 0,4 µT) is lager tijdens de schooluren dan tijdens alle fasen thuis.
  • 1% van de kinderen op school, gemiddeld 1,5% thuis en 2% wordt tijdens de slaap  blootgesteld aan veldsterktes hoger dan 0,4 µT.
  • (Zie het BBEMG-project Meetcampagne bij kinderen)

In de Britse kinderkanker studie (the UK Childhood Cancer Study, Maslanyj et al., 2007), waarin ook de relatie met 50 Hz magnetische velden werd bestudeerd, stelde men vast dat bij maar 43 % van de kinderen met een blootstelling boven de 0,4 µT deze blootstelling het gevolg was van hoogspanningslijnen. Bij 57 % van de kinderen was laagspanning  zoals de bekabeling in de woonst en de nabijheid van elektrische toestellen de oorzaak. Overschrijding van 0,2 µT was voor 20 % toe te schrijven aan de hoogspanningslijnen. Ook de Duits epidemiologische studie (Schüz et al., 2000) over het verband tussen magnetische velden en kinderleukemie kwam tot een vergelijkbaar besluit. Daar was de overschrijding van 0,2 µT voor 29 % toe te schrijven aan hoogspanningslijnen.

Recente studies toonden aan dat de aanwezigheid van een transformator in een appartementsgebouw een hoge blootstelling veroorzaakt in de belendende appartementen. Vandaar dat de internationale epidemiologische TransExpo Studie opgestart is om na te gaan of de kinderen die wonen in deze appartementen  een hoger risico op leukemie lopen.

Documenten & Links

Andere informatie dat u wellicht interessant zult vinden ...

Share