Cognitieve en neuro-endocriene effecten van 50 Hz MV (1999-2005)

M. Crasson & J.J. Legros

De rol van laboratoriumstudies is het evalueren van de effecten van blootstelling op korte termijn. Uit de gepubliceerde psychofysiologische en cognitieve studies blijkt dat de mogelijkheid van een effect van een blootstelling aan een magnetisch veld van 50-60 Hz met zwakke veldsterkte op de cognitieve processen bij de mens niet kan worden uitgesloten. De waargenomen effecten zijn evenwel zwak. De wijzigingen in de reactietijd of de verschillen in de juistheid van de respons zijn doorgaans van de orde van 10%. Bovendien blijven deze veranderingen binnen de normale grenzen van deze tests. De effecten zijn inconsistent, subtiel, tijdelijk en specifiek voor bepaalde aspecten van het cognitieve functioneren zonder duidelijk dosisresponsverband en zijn weinig reproduceerbaar. Maar men kan niet stellen dat de waargenomen wijzigingen gewoonweg toe te schrijven zijn aan het toeval. Zij doen zich voor bij de meeste onderzochte personen voor zover de studie bij een groot aantal personen wordt uitgevoerd. Voegen we hier ook aan toe dat de waargenomen effecten niet het gevolg zijn van stress geïnduceerd door de perceptie van de velden door de vrijwilligers aangezien zij onafhankelijk zijn van deze perceptie. Als conclusie komt uit de studieverslagen naar voren dat een blootstelling aan elektrische en/of magnetische velden van 50-60 Hz met zwakke veldsterkte een effect zou kunnen hebben op bepaalde processen van aandacht, geheugen of tijdsperceptie zonder invloed op de totale capaciteit van informatieverwerking of het globale niveau van waakzaamheid.

Een coherent gegeven in de laboratoriumstudies heeft te maken met de afwezigheid van effecten van blootstelling aan elektrische en magnetische velden bij netfrequentie op de gemoedsstemming. Deze laatste wordt vaak gemeten aan de hand van subjectieve zelfafgenomen testen.

In de periode 2001-2005 van het project BBEMG hebben wij de volgende taken uitgevoerd in verband met cognitieve studies:

• Publicatie van een studie uitgevoerd onder het voorgaande project BBEMG: Absence of daytime 50 Hz, 100 µT magnetic field or bright light (5.000 lux) exposure effect on human performance and psychophysiological parameters. (Crasson, M., Legros, J.J. (2005). Bioelectromagnetics 26:225-233).
• Uitvoering en publicatie van een studie in verband met de cognitieve effecten en de effecten op de functie van het pijnappelklier van een blootstelling aan magnetische velden van 50 Hz met een dichtheid van 400 microT. Het doel van deze studie was het analyseren van de effecten van een verticaal magnetisch met zeer lage frequentie (50 Hz) en een dichtheid van 20 en 400 microT bij jonge mannen onderworpen aan cognitieve prestatietests. 32 vrijwilligers (20 tot 30 jaar) namen deel aan deze dubbelblind studie. Het experimentele protocol bestond uit de toediening van de volgende tests: verdeelde aandacht, flexibiliteit, memory updating, digit span, digit span met articulaire suppressie en tijdsperceptie. De totale duur van de blootstelling was 65 minuten. De deelnemers werden op een at random wijze toegewezen aan de vier volgende groepen: drie groepen met helm (gesimuleerde blootstelling – 20 micro T – 400 micro T) en één groep zonder helm (om het effect van verwachting te onderzoeken). Geen enkel effect van de blootstelling aan een magnetisch veld werd waargenomen op de prestaties of op de excretie van het urinaire metaboliet van melatonine (aMT6s) in de nacht na elk van de sessies met blootstelling.

  Deze studie werd ook voorgesteld in de vorm van een poster op het 6 e congres van de European Bioelectromagnetics Association (6th International Congress of the European Bioelectromagnetics Association, 13-15 November 2003, Budapest, Hungary). ( Delhez, M., Legros, J.J., Crasson, M. (2004). Bioelectromagnetics, 25 (8):592-598 ).

• overzicht van de literatuur van cognitieve en psychofysiologische studies bij de mens, gepubliceerd in Radiation Protection Dosimetry (Crasson, 2003): 50-60 Hz electric and magnetic field effects on cognitive function in humans : a review. (Crasson, M. (2003). Radiation Protection Dosimetry, 106 (4):333-340).

M. Crasson, P. Pirotte, F. Rogé, MT. Hagelstein, J.J. Legros

Een van de premissen van de ” melatoninehypothese” is dat chronische blootstelling aan magnetische velden (M-velden) van 50-60 Hz de normale nachtelijke synthese van melatonine in de pijnappelklier vermindert. Bovendien is deze hypothese uitgebreid tot andere ziektebeelden die gebonden zijn aan blootstelling aan M-velden zoals de psychologische depressie. Tot nu toe is echter nog geen studie verschenen over blootstelling van de bevolking aan M-velden en de functie van de pijnappelklier. In 1997 observeerden Beale en medewerkers een significante lineaire dosis-respons relatie tussen blootstelling van de bevolking en psychologische variabelen en/of gerelateerd met de geestesgezondheid.

Doel van onze studie was een evaluatie van het psychologisch welzijn in verband met de residentiële blootstelling van de bevolking aan M-velden en tegelijk een evaluatie van de functie van de pijnappelklier door urinedoseringen van 6-sulfatoxymelatonine (aMT6s), de belangrijkste metaboliet van melatonine. De urine-excretie van aMT6s werd gemeten op urinestalen over 3 perioden (19h-23h, 23h-07h, 07h-11h). Voor de evaluatie van het welzijn gebruikten wij de Franstalige versie van de General Health Questionnaire (GHQ-28) (Goldberg en Williams, 1988). Speciaal voor deze studie werd een vragenlijst opgesteld over de dagelijkse gewoonten (o.a. het gebruik van elektrische apparaten) en de gezondheid.

De M-velden werden gemeten op drie plaatsen in elke kamer waar de persoon minstens een uur per dag in doorbracht om zo te komen tot een schatting van de mettertijd geaccumuleerde blootstelling en de gemiddelde blootstelling volgens de methodologie van Beale en coll. Ook het elektrisch verbruik en metingen in de buurt van elektrische apparaten en in de buurt van de elektriciteitsmeter werden geregistreerd. Aanvankelijk werden 111 personen voor deze studie ingeschreven. Van 77 personen werden complete gegevens ingewonnen, zijnde 50 woningen (gemiddelde leeftijd van de personen: 38±13 jaar (van 19 tot 70 jaar), 36 vrouwen, 41 mannen). Multipele regressieanalyses met mogelijke ongepaarde factoren zoals leeftijd, geslacht en gewicht geven geen significant verband tussen de neurohormonale variabele (aMT6s) of scores van de GHQ-28 en de M-velden parameters. Niettemin is één factor van de GHQ-28, nl. sociale disfunctionering, positief gecorreleerd met het elektriciteitsverbruik (kWh) (p=0.01). Zonder matching van leeftijd, geslacht en lengte, is het gewicht gecorreleerd met meerdere metingen van M-velden (p>0.0005); de gewichtstoename is dan evenredig met de blootstelling aan M-velden.

Conclusie: Deze voorlopige studie vindt geen consistente wijziging in de functie van de pijnappelklier noch in het psychologisch welzijn van de personen die thuis aan verschillende intensiteiten en verschillende bronnen magnetische velden van zeer lage frequentie zijn blootgesteld. Een onverwacht resultaat is de significante correlatie tussen gewicht en blootstelling aan M-velden.