Historiek

Van 1950 tot nu is de vraag op wereldvlak naar elektriciteit twaalf keer toegenomen. In België is het elektriciteitsverbruik met 80% gestegen tussen 1960 en 1995 (Bastard, 2000).

Elektriciteit vergemakkelijkt ontegenzeglijk ons dagelijks leven. Zonder elektriciteit zou de technologische ontwikkeling in onze moderne maatschappij niet mogelijk zijn. Het verbruik genereert echter elektrische en magnetische velden waarin wij ons continu bevinden: gebruik van elektrische huishoudapparaten, werken voor computerschermen, tal van veiligheidssystemen in supermarkten of luchthavens, blootstelling aan hoogspanningslijnen, radio- of televisiestations, GSM’s of hun basisstations.

Het publiek erkent wel de voordelen van elektriciteit, maar sinds een twintigtal jaren groeit toch de argwaan voor de effecten van elektromagnetische velden op de gezondheid.

In de Sovjet-Unie worden op het einde van de jaren ’60 de eerste studies gevoerd naar de effecten van elektrische en magnetische velden op de gezondheid. Diverse rapporten aangaande de gezondheidstoestand van arbeiders die hoogspanningslijnen plaatsen en onderhouden, wijzen op een achteruitgang van het psychologische en lichamelijke welzijn. Deze resultaten worden weliswaar niet bevestigd in Europa, Canada of de Verenigde Staten maar het debat is nog niet afgesloten (Hendee & Boteler, 1994).

Deze kwestie wordt weer actueel in de Verenigde Staten door de publicatie van de studie van Nancy Wertheimer en Ed Leeper in 1979. Hun resultaten suggereren een verband tussen de bevolkingsblootstelling aan magnetische velden van het elektriciteitsnet en de incidentie van kanker, met name leukemieën bij kinderen in Colorado.

Drie jaar later publiceert Milham in de “New England Journal of Medicine” een brief waarin staat dat arbeiders in de elektriciteitssector van de staat Washington die tijdens hun beroepsactiviteiten aan elektrische en magnetische velden zijn blootgesteld, een verhoogde sterfte hebben door leukemie.

Drie jaar later publiceert Milham in de ” New England Journal of Medicine ” een brief waarin staat dat arbeiders in de elektriciteitssector van de staat Washington die tijdens hun beroepsactiviteiten aan elektrische en magnetische velden zijn blootgesteld, een verhoogde sterfte hebben door leukemie (Moulder, 2003).

Naast de tegenstrijdige resultaten van de epidemiologische benadering, leveren experimentele, cel- of dierstudies weinig reproduceerbare of nog niet gedupliceerde resultaten op; zo zijn de interactiemechanismen tussen elektromagnetische velden van zeer lage frequentie en levende organismen nog steeds niet opgehelderd.

Groepen experts (WGO, NIEHS, NAS, HPA) hebben syntheses gepubliceerd over de invloed van elektrische en magnetische velden van 50-60 Hz op de gezondheid en in het bijzonder op kanker. Onder wetenschappers en artsen heerst er een consensus dat het risico, als het er al is, zwak en moeilijk detecteerbaar is (WGO, 2007).

In onderzoekscentra over de hele wereld lopen nog steeds grootschalige onderzoeksprogramma’s. Voor het volgende decennium ligt het accent op epidemiologische studies die zoeken naar een eventueel verband tussen blootstelling aan elektrische en magnetische velden van 50-60 Hz en de incidentie van kankers of aandoeningen van het centraal zenuwstelsel. Experimentele studies zoeken naar het werkingsmechanisme en de effecten van deze velden op de biologische werking van de cel en het dier.

In 1987 dienen boeren uit het zuiden van het land klacht in tegen de negatieve effecten waaraan hun vee in de buurt van hoogspanningslijnen zou blootstaan. In 1988 zet het Secretariaat voor Energie een multidisciplinaire commissie op deze zaak die tot de conclusie komt dat er “…in de huidige stand van kennis geen bewijs is van een nefaste invloed van elektrische en magnetische inductievelden die door hoogspanningslijnen worden gegenereerd” (Commission interdisciplinaire d’experts, 1990).

Bewust over de onrust van de bevolking voor het potentiële en onzichtbare risico van elektromagnetische velden, verleent de “Dienst voor de Programmatie van het Wetenschapsbeleid (DPWB)” in 1990 subsidies voor de ontwikkeling van het wetenschappelijk onderzoek op dit aspect van de volksgezondheid. Vier teams van de Universiteit van Luik krijgen een krediet van drie jaar voor hun onderzoeksprogramma “Effecten van elektromagnetische velden op de gezondheid”.

In 1994 hernieuwt de DPWB die nu “Federale Diensten van Wetenschappelijke, Technische en Culturele Zaken” heet, de onderzoeksovereenkomst niet. Vastbesloten hun studies voort te zetten en te ontwikkelen, wensen de Luikse teams samen te werken met andere Belgische vorsers.

In 1995 richten acht Frans- en Nederlandstalige wetenschapsteams de Belgian BioElectroMagnetics Group (BBEMG) op. België beschikt sindsdien over een groep experts die de knowhow verenigen van de Universiteiten van Brussel (ULB), Gent (UGent), Leuven (KUL), Luik (ULg) en een onderzoeksinstituut in Mol (VITO).

Het multidisciplinaire programma van de BBEMG streeft een dubbel doel na:

1. Bijdragen tot een beter begrip van de interacties tussen elektromagnetische velden en biologische activiteit ;
2. Expertise- en informatiecentra oprichten voor het publiek, de vorsers, de overheidsinstanties en de elektriciteitsondernemingen.

Dankzij de onderlinge complementariteit in de benaderingen, de bekommernissen en de methoden, werken de vorsers van de BBEMG efficiënt samen aan de vooruitgang van onze kennis op dit gebied.

De onderzoeksprogramma’s van de BBEMG worden uitgevoerd dankzij de financiële steun van de onderneming Elia en Electric Power Research Institute (EPRI) (project 2017-2021) onder een statuut dat de wetenschappelijke vrijheid van de onderzoeksteams respecteert (Zie verder…).

Bastard, P., Fargue, D., Laurier, P., Mathieu, B., Nicolas, M., & Roos, P. (2000). Electricité : Voyage au coeur du système. Paris : Eyrolles. (Book).

Commission interdisciplinaire d’experts (1990). Evaluation sur la santé humaine et animale des effets des lignes à haute et très haute tension : rapport de la commission interdisciplinaire d’experts [s.l.]. (Book).

Hendee, WR. & Boteler, JC. (1994). The question of health effects from exposure to electromagnetic fields (see comments): Health Physics, 66 (2), p. 127-136.

Milham, S. (1982). Mortality from leukemia in workers exposed to electrical and magnetic fields (letter) : NEJM., 307 :249.

Moulder, JE., Electromagnetic fields and human health. Power lines and Cancer FAQs., http://www.mcw.edu/radiationoncology/ourdepartment/radiationbiology/Power-Lines-and-Cancer-FAQs.htm (December 4, 2012).

Wertheimer, N. & Leeper, E. (1979). Electrical wiring configurations and childhood cancer : Am J Epidem, 109, p. 273-284.

World Health Organization (2007). Environmental Health Criteria 238 (2007): Extremely Low Frequency (ELF) Fields. WHO, Geneva, Switzerland, ISBN 978-92-4-157238-5