FAQ over andere bronnen van EMV

1. Kan de elektriciteit van het menselijke lichaam op zichzelf een alarm in een grootwarenhuis doen afgaan? Dit is mij onlangs overkomen en ik heb het afgaan van het alarm toen ik langs de kassa kwam, niet kunnen verklaren.

Neen, de elektriciteit van het menselijke lichaam kan een dergelijk alarm niet doen afgaan.

De antidiefstalsystemen in winkels bestaan meestal uit een “intelligent” etiket met een spoel die op het product wordt gekleefd en die bij doorgang door een aangepast poortje, reageert op het signaal dat door het poortje wordt uitgezonden.

In uw geval, en dat is mij ook al overkomen, hebt u misschien in uw zak of in uw tas een klein object waarvan het etiket niet verwijderd of niet geïnactiveerd werd (deze etiketten kunnen zeer klein zijn). Het typische voorbeeld is dat van make-up producten (lipstick bv.).

2. Op uw website staat een overzicht van magnetische veldsterkten van elektrische huishoudapparaten zoals een elektrische wekker en een nachtlampje. De afstand van de meting is veelal 30 cm.
Is er iets bekend over de veldsterkte op een iets grotere afstand, 1 meter bijvoorbeeld? In welke mate neemt de sterkte van het magnetische veld af wanneer de afstand toeneemt.

In de omgeving van een elektrische kabel (zoals een kabel van een hoogspanningslijn bijvoorbeeld) neemt de veldsterkte evenredig af met de afstand (in het jargon wordt dat voorgesteld door 1/r). In de omgeving van elektriciteitskabels (“heen- en retourgeleiders”) neemt de veldsterktet af met het kwadraat van de afstand (1/r²). In het geval van een spoel zoals bij industriële inductie-ovens bijvoorbeeld neemt de veldsterkte af met de derde macht van de afstand (1/r³).

Om op uw vraag terug te komen, een radiowekker, een nachtlampje en de meeste elektrische huishoudapparaten kunnen als een stroombron beschouwd worden waarvan de sterkte van het magnetische veld afneemt met het kwadraat van de afstand (1/r²). Concreet wil dit zeggen dat indien de afstand verdubbelt, de veldsterkte afneemt met een factor 4. Een voorbeeld: in de veronderstelling dat de sterkte van het magnetische veld op 30 cm van een radiowekker 1 microtesla (µT) bedraagt, zal de veldsterkte op 60 cm nog 0,25 µT bedragen, op 120 cm nog 0,0625 µT enz.

3. Ik zou willen weten aan welke intensiteit van elektromagnetisch veld men onderworpen is in de buurt van een inductiekookfornuis. Ik stel mij voor dat het geproduceerde veld zeer groot moet zijn aangezien het metaal snel wordt verwarmd. Wordt dit veld in alle richtingen verspreid of alleen naar boven (naar de kookpan)?

Als u de onderstaande waarden voor de blootstelling bekijkt, moet u bedenken dat de reeks frequenties niet beperkt blijft tot 50 Hz: er zijn immers ook componenten van hogere frequenties aanwezig (zie vraag 3 Berekeningen en technische vragen).

In 2006 voerden we metingen uit rond een inductiefornuis met een meetapparaat, de ESM-100 van Maschek, die de componenten van het inductieveld op 50 Hz bepaalt, maar ook in het gebied van 5 Hz tot 400 kHz. Dit apparaat kan dus verschillende waarden geven: een globale waarde over het gehele frequentiegebied (‘all’), een globale waarde over het lage frequentiegebied van 5 Hz tot 2 kHz (‘low’), en een globale waarde over het hoge frequentiegebied van 2 tot 400 kHz (‘high’).

Ziehier de resultaten van de uitgevoerde metingen (µT wil zeggen microTesla, dit wil zeggen een miljoenste van een Tesla).

Initiële toestand:

• Alles uitgeschakeld, overdag: ± 0,03 µT over het gehele frequentiegebied (een beetje minder in ‘high’)
• Alles uitgeschakeld, ’s avonds: ongeveer 0,3 µT in dezelfde omstandigheden

Voor de kookplaat, op ongeveer 50 cm of zelfs 1 m , is het veld altijd verzwakt tot ongeveer 0,3 µT (4 platen in werking + dampkap) (waarden op 50 Hz).

Kortom, een werkend inductiefornuis genereert een veld op 50 Hz van 0,3 µT aan de voorzijde (voor de persoon die de platen gebruikt) en tot 1 µT boven de werkende platen als de dampkap werkt (het veld is hoofdzakelijk afkomstig van de dampkap). De componenten op hoge frequenties veroorzaken daarentegen hogere velden dan bij 50 Hz.

4. Kunt u mij inlichtingen geven over het elektrische en magnetische veld als gevolg van een fotovoltaïsch systeem, en dit:

a) enerzijds afkomstig van 2 groepen (in parallel gemonteerd) van 10 captoren (6A gelijkstroom en 30 V) gemonteerd in serie (nvdr : zie X voor een toelichting van de schakeling van de captoren),
b) anderzijds afkomstig van een ondulator.

Voor de gelijkstroom zijn de effecten van de magnetische velden op de gezondheid verwaarloosbaar tot enorme waarden (verschillende Tesla, zoals in een NMR-machine in de kliniek). Gelukkig maar voor de moderne geneeskunde! Als u toch een benaderend idee van de waarde van het magnetische inductieveld wil hebben, kunt u de afstand tot de panelen ramen en de volgende formule toepassen:

B (in Tesla) = µ . i / (2 . pi . r)

waar

µ de permeabiliteit van het vacuüm (zie Woordenlijst – Magnetische permeabiliteit)

i (in A) = de stroom in de pannelen

pi = 3.14

r = de afstand tot de panelen

Dit betekent met uw gegevens ongeveer 0,5 microTesla op 2 m van de panelen. Het gaat om een continu veld. Het aardveld, dat eveneens continu is, bedraagt op onze breedtegraad (50° noord) ongeveer 40 microTesla.

Voor de ondulator zou een meting noodzakelijk zijn, maar de toename van het veld is uiteraard zeer lokaal (enkele tientallen cm). Blijft de voedingskabel die, zoals elke kabel, een omgevend veld genereert, dat vanaf enkele tientallen cm (bijv. 20 cm ) snel daalt tot 0.4 microTesla.

Het elektrische veld heeft ook alleen maar een mogelijke invloed op de gezondheid als het variabel is (gelukkig maar, anders bij een onweer…), maar er is uiteraard een continu elektrisch veld. Dit veld is afhankelijk van de configuratie en de straal van de geleiders onder spanning. Het daalt zeer snel naarmate men zich van de geleider verwijdert. Gezien de orden van grootte waarvan hier sprake is, is het veld van de orde van enkele V/m in de onmiddellijke omgeving, wat veel lager is dan het natuurlijke aardveld.

In de nabijheid van uw ondulator is er ook een veld dat variabel kan zijn aangezien u een output op 50 Hz hebt. Het is noodzakelijkerwijze van deze zelfde orde van grootte als de rest van uw elektrische installatie aangezien de spanning dezelfde is en de gebruikte geleiders dezelfde diameter hebben. Ook hier kan er een effect zijn in de buurt van de ondulator, naargelang van het ontwerp (met spoelen of elektronisch), maar dit is zeer lokaal.

5. Wij hebben zonnepanelen geïnstalleerd op het dak van onze woning. De omvormer staat tegen de muur van de slaapkamer van onze dochter van 7. Wij veronderstellen dat dit toestel een magnetisch veld genereert en maken ons zorgen over de gezondheid van onze dochter die er vlak naast zal slapen.

Er is inderdaad een magnetisch veld rond de omvormer. De sterkte van dit veld is evenredig met de sterkte van de elektriciteit die door het fotovoltaïsch systeem stroomt. De waarden van het magnetisch veld hangen dus af van de lichtsterkte buiten. ’s Avonds en ’s nachts functioneren de zonnepanelen niet en wekken ze dus ook geen magnetisch veld op.

In ons dossier Fotovoltaïsche panelen vindt u de resultaten van metingen die wij in de nabijheid van een omvormer hebben gedaan.

Op basis van die metingen kunnen we stellen dat het magnetisch veld op 1 m afstand van de omvormer en bij maximale activiteit van de zonnepanelen naar lage waarden zakt.

6. Stellen spaarlampen ons bloot aan sterke velden?

Spaarlampen (of fluocompactlampen) bestaan uit een op zichzelf geplooide fluorescentiebuis. In een fluorescentiebuis wordt het licht in 2 etappes geproduceerd: (1) door de doorvoer van de elektrische stroom worden de gasatomen in de buis opgewekt, wat een hoofdzakelijk ultraviolette straling genereert, (2) vervolgens wordt deze straling geabsorbeerd door het fluorescentiemateriaal dat de binnenzijde van de buis bedekt en wordt omgezet in licht.

Een animatie over het werkingsprincipe vindt u op pagina: Gebruik van EM eigenschappen.

Deze lampen genereren zowel laagfrequente velden als hoogfrequente velden (vanwege de elektronische ballast). De volgende twee figuren tonen de vorm van de golf en de harmonischen van een spaarlamp van 11 W.

Bron: Decat et al, 2007 (1)

Het team van Gilbert Decat (Meetcampagne bij kinderen) voerde metingen uit op verschillende afstanden van acht spaarlampen, een halogeenlamp en een gloeilamp (zie overzichtstabel in het bestand LampPoster.pdf). De gemeten waarden liggen binnen de blootstellingsgrenzen die zijn aanbevolen door de ICNIRP (1998) en door de Raad van Europa (1999/515/EC). Op een afstand van 5 cm van de lampen kunnen sommige componenten van de hogere frequenties van het elektrisch veld echter de referentiewaarden van de ICNIRP overschrijden. Uit voorzorg wordt dus aanbevolen om spaarlampen op 20 cm van de personen te plaatsen. Deze aanbeveling steunt ook op het feit dat tussen het elektrisch veld en oude pacemakers (geproduceerd vóór 1990) interferenties kunnen ontstaan als de dragers van deze hartimplantaten te dicht in de buurt van de lampen komen.

Meer informatie over de blootstellingswaarden vindt u op de volgende pagina’s: http://www.gd-emf-consulting.be/?p=6 of http://www.gd-emf-consulting.be/?p=7 . Als u de gezochte informatie niet vindt kunt u contact opnemen met Gilbert Decat.

(1) Decat, G., Meynen, G., & Van Tichelen, P. (2007). Evaluatie van het elektrisch en magnetisch veld van spaarlampen. Eindverslag, Studie uitgevoerd in opdracht van LNE, 2007/IMS/R/

7. Ik slaap dicht bij de teller en het elektrisch verdeelbord van mijn woning. Vormen de grote hoeveelheden elektrische en magnetische velden die deze installatie genereert een risico voor mijn gezondheid? Bestaan er schermen die deze velden kunnen tegenhouden of verminderen?

De sterkte van een magnetisch veld hangt af van de stroomsterkte. ’s Nachts verbruiken we doorgaans weinig energie en zal de sterkte van het magnetisch veld rond de teller en de kast dus zwak zijn.

We moeten ook weten dat de sterkte van het magnetisch veld sterk afneemt met de afstand: op 1 m afstand is de veldsterkte al veel zwakker dan juist tegen de installatie.

Een meting zou nuttig zijn om de precieze veldsterkte te kennen, maar uw bed plaatsen aan de tegenovergestelde zijde van waar de meter staat, moet al volstaan om een relatief zwakke veldsterkte te bekomen.

Er bestaan speciale materialen die het magnetisch veld kunnen afschermen, maar die zijn zeer duur en moeten ook uiterst nauwkeurig geplaatst worden. Ze worden zelden toegepast. In ons dossier Veldsterkte verminderen vindt u meer informatie.

8. In de stad lopen de stroomkabels vaak over de gevels. Soms is de straatverlichting zelfs bevestigd aan de huizen, ter hoogte van de slaapkamers. Is er in die huizen geen sprake van elektromagnetische hinder?

De sterkte van een magnetisch veld hangt af van de sterkte van de stroom die door de kabel gaat.

Wij hebben metingen gedaan in een woning. De sonde werd tegen de binnenmuur van een slaapkamer geplaatst ter hoogte van de kabels. De afstand tussen de sonde en de kabels bedroeg 36 cm. In de afbeelding ziet u de opgetekende waarden van het magnetisch veld van 50 Hz. Ze schommelen tussen 1 en 5 µT.

We hebben ook metingen gedaan op precieze tijdstippen: bij de plaatsing van de sonde (rond 11 u ’s ochtends) en bij het weghalen (rond 9 u ’s ochtends). Op 1 m afstand van de muur bleven de opgetekende waarden altijd lager dan 0,3 – 0,4 µT.

De straatverlichting werd aangestoken om 21.16 u. De uitgevoerde metingen laten niet toe de magnetische velden opgewekt door de straatverlichting te onderscheiden van de velden opgewekt door de distributiekabel, maar die waarden schommelen sowieso veel afhankelijk van het stroomverbruik in de straat en de straatverlichting maakt daarin weinig uit.

Op basis van die metingen kunnen we stellen dat het magnetisch veld op 1 m afstand van de omvormer en bij maximale activiteit van de zonnepanelen naar lage waarden zakt