Wetenschappelijke onafhankelijkheid en wetenschappelijke integriteit

Fraude en belangenconflicten dienen in het wetenschappelijk onderzoek maximaal bestreden of vermeden te worden, in het bijzonder wanneer het onderzoek deels of geheel door de industrie wordt gefinancierd. De beste manier om, ook onder hoge prestatiedruk, kwaliteit en integriteit te garanderen, blijft het in stand houden van een goede onderzoekscultuur waarbij het naleven van een strikte ethische code centraal staat.

De onderzoekers die deel uitmaken van de BBEMG verbinden er zich toe volstrekte wetenschappelijke eerlijkheid aan de dag te leggen. Zij hebben er zich toe verbonden de ethische code voor het wetenschappelijk onderzoek in België (*) dat door hun respectievelijke universiteit of instituut wordt onderschreven te respecteren. Dat geldt dus ook voor alle activiteiten die zij uitvoeren in het kader van de BBEMG. Samenwerking met Elia mag en zal hier geen invloed op hebben.

De onderzoeksprogramma’s van de BBEMG worden geheel of deels uitgevoerd dankzij de financiële steun van Elia. Hiertoe worden overeenkomsten afgesloten tussen Elia en de betrokken universiteiten/instituten. De onerzoekers zelf ontvangen geen enkele persoonlijk bijdrage. Het onderzoek gebeurt bovendien onder een statuut dat de wetenschappelijke vrijheid van de onderzoeksteams respecteert. Elk onderzoeksteam draagt de volledige verantwoordelijkheid voor de resultaten van zijn onderzoek en verbindt zich ertoe deze resultaten via wetenschappelijke publicaties bekend te maken. Veelal gaat het om publicaties in hoogstaande wetenschappelijke tijdschriften die tot stand komen na een proces van ‘peer review’ wat de geloofwaardigheid van het onderzoek ten goede komt.

‘Peer review’ is het proces waarbij een onderzoeksrapport (meestal onder vorm van een wetenschappelijke publicatie) kritisch wordt geëvalueerd door onafhankelijke experts in het betreffende onderzoeksdomein. Op basis van deze evaluatie zal het rapport, eventueel na herziening, al dan niet voor publicatie worden aanvaard. Zowel de auteurs van het rapport als de ‘peer reviewer’ hebben in principe baat bij deze procedure. Feedback zal de auteur helpen zijn artikel te verbeteren (wegwerken van onvrijwillige fouten, aanvullingen van referenties, e.d.) of gemaakte fouten in de toekomst te vermijden. Het kritisch evalueren van andermans werk laat de reviewer ook toe ervaring op te doen die nuttig kan zijn bij zelfevaluatie en het verbeteren van de eigen onderzoeksactiviteiten.

Het is belangrijk te weten dat de identiteit van de peer reviewers (gewoonlijk 2 of meer) nooit bekend wordt gemaakt. Met uitzondering van de uitgever van het wetenschappelijk tijdschrift die de reviewers aanschrijft kennen de auteurs van de studie hun reviewers niet, en dit blijft te allen tijde zo. Het is eveneens belangrijk te weten dat ‘peer reviewers’ nooit voor hun evaluaties worden betaald. Dit zou trouwens de publicatiekosten te hoog doen oplopen.

Uitgevers van wetenschappelijke tijdschriften die werken via het systeem van ‘peer review’ identificeren potentiële reviewers op basis van hun erkende wetenschappelijke expertise. Het staat hen uiteraard vrij de taak van reviewer of evaluator al dan niet te aanvaarden. Aanvaarding heeft gewoonlijk alleen te maken met expertise en wetenschappelijke interesse, het geloof in het belang van het peer review proces, en het besef dat dit deel uitmaakt van de taken van een wetenschapper.

Peer review wordt in academische middens grotendeels toegejuicht. De overgrote meerderheid van de wetenschappers geloven dat het review proces bijdraagt aan betere studies en derhalve dat dit de wetenschappelijke gemeenschap ten goede komt. Bovendien heeft peer review een zekere controlerende functie.

Peer review biedt dus een manier aan om wetenschappelijke studies van hoge kwaliteit te produceren. Doorgaans is dit systeem vrij doeltreffend al kan niet ontkend worden dat peer review geen 100% garantie biedt dat alle aanvaarde studies ook kwalitatief hoogstaand zijn. Zoals dit voor alles geldt, kan het gebeuren dat een minder goede studie toch wel eens door de mazen van een strikt peer review proces glipt.