Op de eerste plaats moet gezegd worden dat de limietwaarden van de huidige richtlijnen en/of aanbevelingen (EU, ICNIRP, ACGIH) geen rekening houden met personen met een pacemaker.
Technisch dient men te weten dat pacemakers ingesteld in bipolaire modus veel minder gevoelig zijn voor velden dan pacemakers in unipolaire modus (de instelling van de gevoeligheidsdrempel speelt eveneens een rol).
Pacemakers (unipolair ingesteld) kunnen verstoord worden door van elektrische velden van geringere intensiteit dan voorgesteld door de richtlijnen en aanbevelingen, soms 2 kV/m. Om een voldoende veiligheidsmarge in acht te nemen, zouden dragers van dit soort pacemaker moeten vermijden zich in een zone te bevinden waar het elektrische veld groter is dan 1,5 kV/m.
Op bepaalde plaatsen kan het elektrische veld rond hoogspanningslijnen groter zijn dan 1,5 kV/m. Maar men dient voor ogen te houden dat de dichtheid van het veld varieert volgens de configuratie van de lijn, de spanning en de afstand tot de lijn.
Ten aanzien van magnetische velden werd voor bipolaire pacemakers met een gevoeligheidsdrempel hoger dan of gelijk aan 2 mV, bij velden tot 100 microTesla geen enkele interferentie waargenomen. In de studie van Souques et al. (2004) werd ongeveer 3% van de pacemakers tijdelijk verstoord door magnetische velden, maar nooit bij intensiteiten lager dan 45 microTesla dat beschouwd kan worden als de drempel voor mogelijke verstoring van een pacemaker met unipolaire instelling (op één van de hartkamers of op beide).
In de praktijk is het maximale magnetische veld onder een hoogspanningslijn (gemeten rekening houdend met de wettelijke veiligheidsafstanden) altijd lager dan 50 microTesla.
Samenvattend, volgens Souques et al. (2004)
“Met de huidige pacemakers, ingesteld in bipolaire modus met een gewone ventriculaire gevoeligheid (doorgaans 2 mV), is het gevaar voor interferentie vrijwel onbestaande voor normaal voorkomende graden van blootstelling. Pacemakers in unipolaire modus of met een grotere gevoeligheid zijn meer onderhevig aan interferenties. (…) Het verdiend aanbeveling geen kleine motoren (van het type knutselwerktuigen, boormachine) in de onmiddellijke nabijheid van de omhuizing van de pacemaker te gebruiken.”
We wijzen er nog op dat unipolaire pacemakers bij een nieuwe implantatie steeds minder gebruikt worden. Daarentegen gebeurt het dat men de pacemaker verwisselt, als de batterij uitgeput is, zonder de sondes te wijzigen die in het verleden werden geïmplanteerd. In de praktijk werden tot dusver geen accidenten of incidenten beschreven als gevolg van de doorgang van een patiënt met een pacemaker onder hoogspanningslijnen. Het zou problematischer kunnen zijn onder de lijn te blijven staan, als de persoon een stimulator heeft in unipolaire modus met hoge gevoeligheid (< 2 mV).
Voegen we hier nog aan toe dat storingen van een pacemaker niet zo gevaarlijk zijn als men zich zou kunnen indenken, aangezien het apparaat snel zijn eigen ritme herstelt. In de meeste gevallen is de drager van de pacemaker zich zelfs niet bewust van een dergelijke verstoring.
Wij bevelen u aan uw cardioloog te vragen welk soort pacemaker bij u werd gebruikt, evenals de programmering en de graad van immuniteit voor elektrische en magnetische velden. Met deze aanwijzingen zal de arbeidsgeneesheer in staat zijn de werknemers informatie te geven.
Souques M, Magne I, Lambrozo J. Implantable cardioverter defibrillator and 50-Hz electric and magnetic fields exposure in the workplace. Int Arch Occup Environ Health, 2011 Jan;84(1):1-6 (pdf).
Souques M, Magne I, Trigano, A., Franck, R., Héro, M., Nadi, M., Audran, F., & Lambrozo J. Implants cardiaques et exposition aux champs électromagnétiques 50 Hz en environnement professionnel. Archives des Maladies Professionnelles et de l’Environnement, 2008, 69:547-552. (pdf).
Hocking B., & Hansson Mild K. Guidance Note: Risk Management of Workers
With Medical Electronic Devices and Metallic Implants in Electromagnetic Fields. International Journal of Occupational Safety and Ergonomics (JOSE), 2008, Vol. 14, No. 2, 217–222. (pdf)
Souques, M. Influence des champs électromagnétiques non ionisants sur les dispositifs cardiaques médicaux implantables. La Presse médicale, 2004 Dec 18; 33(22):1611-5.
