Literatuur overzicht & Risico analyse : Activiteitenverslag en Publicaties

Werk in uitvoering

Dr. E. De Waegeneer, Prof. Dr. L. Braeckman

Op verschillende locaties kunnen zowel werknemers als personen van het grote publiek worden blootgesteld aan relatief sterke magnetische velden van 50 Hz. In wetenschappelijk onderzoek is geen relatie vastgesteld tussen deze blootstelling en eventuele nadelige gezondheidseffecten op lange termijn. Alleen bij kinderen werd in epidemiologische studies een associatie met acute leukemie gevonden. Door het ontbreken van een verband in proefdierstudies en van een plausibel mechanisme is er geen bewezen causaal verband vastgesteld.

Dr. M. De Ridder, Dr E. De Waegeneer, Prof. Dr. L. Braeckman

Op verschillende locaties kunnen zowel werknemers als het grote publiek worden blootgesteld aan relatief hoge magnetische velden van 50 Hz. In wetenschappelijk onderzoek is tot op heden echter geen relatie vastgesteld tussen deze blootstelling en eventuele nadelige gezondheidseffecten op lange termijn. Alleen bij kinderen werd in epidemiologische studies een associatie met acute leukemie gevonden. Door het ontbreken van een verband in dierstudies en van een plausibel mechanisme is er geen bewezen causaal verband voor dit effect.
In de industrie wordt een kleine groep werknemers blootgesteld aan hoge elektrische en magnetische velden van 50 Hz. De wetgeving verplicht de werkgever om de risico’s voor de gezondheid en veiligheid van de werknemers in te schatten en gezondheidstoezicht te houden. We hebben onderzocht hoe een dergelijke risicobeoordeling op een betrouwbare manier moet worden uitgevoerd en welk gezondheidstoezicht daarbij past.

M. De Ridder & L. Braeckman

Zowel werknemers als personen uit de algemene bevolking kunnen op bepaalde plaatsen blootgesteld worden aan relatief sterke 50 Hz elektrische en magnetische velden. Uit het wetenschappelijk onderzoek blijkt dat deze blootstellingen geen aanleiding geven tot lange termijngezondheidseffecten. Enkel voor kinderen heeft men in epidemiologische studies een associatie gevonden tussen hoge blootstelling en acute leukemie. Wegens het ontbreken van een gelijkaardige associatie in dierproeven en een aanvaardbaar biologisch mechanisme is de causaliteit van het verband niet bewezen.

De literatuurreviews bevinden zich op de volgende pagina’s: Overzicht van de epidemiologische studies.

In de industrie is er een beperkte groep werknemers die af en toe een hoge blootstelling heeft aan elektrische en magnetische 50 Hz velden. Volgens de nieuwe wetgeving over elektromagnetische velden moeten de werkgevers een evaluatie maken van de risico’s voor de gezondheid en de veiligheid van de blootgestelde werknemers en voorzien in gezondheidstoezicht. Wij bestuderen hoe een dergelijk risico-evaluatie in de praktijk moet uitgevoerd worden, wat ze moet inhouden om betrouwbaar te zijn en welk gezondheidstoezicht het meest gepast is.

Meer over de Europese Richtlijn elektromagnetische velden (in Veiligheidsnieuws, 2014, 184:18-20) en Belgische wetgeving.

M. De Ridder & L. Braeckman

Deze jaren hebben we ons toegelegd op de opvolging van de activiteiten die van start zijn gegaan in het kader van het project 2005-2009 (zie onderstaande samenvatting voor verdere informatie).

De literatuurreviews bevinden zich op de volgende pagina’s: Overzicht van de epidemiologische studies.

L. Braeckman & M. De Ridder

Epidemiologie en evaluatie van de risico’s van extreem laagfrequente effecten op werknemers en op de algemene bevolking

Zowel werknemers als personen uit de algemene bevolking kunnen blootgesteld worden aan relatief sterke 50 Hz magnetische velden . Uit het wetenschappelijk onderzoek blijkt dat er geen verband is vastgesteld tussen deze blootstellingen en negatieve effecten op de gezondheid op lange termijn. Enkel voor kinderen heeft men in epidemiologische studies een associatie gevonden tussen hoge blootstelling en acute leukemie, maar de causaliteit van het verband is niet bewezen. In de literatuur verschijnen vele nieuwe studies over de effecten van 50 Hz magnetische velden op de gezondheid. Wij lezen en beoordelen deze studies om te zien of er geen nieuwe gegevens zijn betreffende de gevaren van deze velden (zie Overzicht van de epidemiologische studies).

In de industrie is er een beperkte groep werknemers die af en toe in hoge mate is blootgesteld aan elektrische en magnetische velden. Volgens een Europese Richtlijn moeten de werkgevers een evaluatie maken van de risico’s voor de gezondheid en de veiligheid van de blootgestelde werknemers. Wij bestuderen hoe een dergelijke risico-evaluatie in de praktijk moet uitgevoerd worden en wat ze moet inhouden om betrouwbaar te zijn.

L. Braeckman & M. De Ridder

Onze groep analyseert de epidemiologische literatuur en de gevolgen van de resultaten van studies op de evaluatie van de risico’s evenals op het gezondheidsbeleid ten aanzien van arbeiders en van de omgeving.

Epidemiologie is de studie van de frequentie en distributie van ziekten in de bevolking en de factoren die daarin een rol spelen. In dit kader worden er onderzoeken uitgevoerd die moeten nagaan of er een verband bestaat tussen de omgevings- of professionele blootstelling aan magnetische velden van 50 Hz enerzijds en de mate waarin bepaalde ziekten (zoals kanker) voorkomen. Hierover werden al heel wat studies gepubliceerd. Deze kwamen tot de volgende conclusies:

• Er bestaat een vrij consequente statistische samenhang tussen leukemie bij kinderen en blootstelling in de woonomgeving aan magnetische velden met een netfrequentie van meer dan 0,4 microT. In deze gevallen blijkt het risico twee keer zo hoog te liggen. Deze verhouding is wellicht geen toeval.
• Er bestaan bepaalde aanwijzingen, maar geen doorslaggevende bewijzen voor een verband tussen blootstelling in professionele omstandigheden en lymfocytaire leukemie bij volwassenen.
• Er bestaan geen consequente aanwijzingen dat blootstelling van kinderen of volwassenen in woon- of werkomstandigheden verband houdt met andere gezondheidseffecten (al dan niet kanker).

Een statistisch verband tussen een ziekte en blootstelling aan magnetische velden van 50 Hz betekent niet noodzakelijkerwijze dat dit verband ook oorzakelijk is. Voor een causaal verband, moeten er ook bewijzen gevonden worden in de experimentele studies.

L. Braeckman & M. De Ridder

De groep bestudeerde de gezondheidseffecten van de ELF magnetische velden door het opvolgen van de epidemiologische, milieu- en arbeidsgezondheidkundige literatuur. In de periode juni 1999 tot juni 2000 werden vele studies over uiteenlopende effecten gepubliceerd.

De conclusie van deze studies is dat er weinig wetenschappelijke bewijzen zijn dat blootstelling aan ELF magnetische velden gezondheidseffecten veroorzaken. De meest overtuigende bewijzen komen van associaties die men vaststelt tussen het optreden van leukemie bij kinderen en het wonen in de directe nabijheid van hoogspanningslijnen.

Dr. E. De Waegeneer, Prof. Dr. L. Braeckman
2022-2023 samenvatting
De recente wetenschappelijke literatuur bevestigt de volgende bevindingen: Bij volwassenen is geen verband vastgesteld tussen langdurige blootstelling aan elektromagnetische straling van hoogspanningslijnen binnen de blootstellingslimieten en het optreden van kanker. Bij kinderen is de situatie complexer: wetenschappelijk onderzoek toont een statistisch verband aan tussen kinderen die dicht bij bovengrondse hoogspanningslijnen wonen, op plaatsen waar het magnetisch veld een jaargemiddelde heeft van meer dan 0,4 µT, en het risico op het ontwikkelen van leukemie. Een oorzakelijk verband is echter niet bewezen. Er is meer onderzoek nodig om dit statistische verband te onderzoeken.

Afgelopen jaren:
De Ridder, M. & Braeckman, L. (2015). Elektromagnetische overgevoeligheid. Tijdschrift voor Geneeskunde, 71(24):1623-1628.

De Ridder, M. (2014). De Europese Richtlijn Elektromagnetische Velden. Veiligheidsnieuws, 184:18-20. (pdf)

De Ridder, M. (2012). Elektromagnetische overgevoeligheid: bestaat dat? Veiligheidsnieuws 174: 47-49.

De Ridder, M. , Bataille, C., Van Broeck, G., Pée, G. (2006). Omgevingshinder in Vlaanderen. Wolters Kluwer Belgium, 228 pages, 2006. (This book is about environmental problems: noise, odour, light and electromagnetic radiation. The chapters about electromagnetic radiation were written by Maurits De Ridder).

Cardinaels, J., De Ridder, M., Holmstock, L., Vanden Eede, R., & Vinck, B. (2006). Fysische agentia. Dossier Veiligheidswetgeving, Kluwer Belgium, Mechelen, 315 pages, 2006.
(This book contains a chapter about non-ionising radiation (78 pages) which is written by Maurits De Ridder).

De Ridder, M. (2005). Gezondheidseffecten van elektromagnetische straling. Veiligheidsnieuws, 148:40-47.

De Ridder, M. (2005). Elektromagnetische stralingen. In: Arbeidsgeneeskundige diensten in de onderneming. Band 3, Hoofdstuk 13, Pro 2-13, p 1-78. Ed. Kluwer Editorial. Diegem, 2005.

De Ridder, M. (2002). Gezondheidseffecten van elektromagnetische straling. Bijblijven, 18(1):63-74.

De Ridder, M., Decat G., Verschaeve, L., Bossuyt, M. (2001). Niet-ioniserende straling. In MIRA-T 2001 Milieu- en Natuurrapport Vlaanderen : Thema’s. Hfdst 2.22:431-439. Garant, Leuven, 2001.

De Ridder, M. (1998). Invloed op de gezondheid van elektromagnetische velden in het 50 Hertz-gebied : Patient Care, 21 (6):63-72.

De Ridder, M. and Vanhoorne, M. (2001). Gezondheidseffecten van 50 Hertz elektrische en magnetische velden rond elektriciteitsgeleiders.: Tijdschrift voor Geneeskunde, 57 (4):247-254.

De Ridder, M. (1996). Elektromagnetische stralingen. In : Arbeidsgeneeskundige diensten in de onderneming, Band 3, Hoofdstuk 13, Pro 2-13:107-188. Ed. Kluwer Editorial. Diegem.

De Ridder, M., Lapiere, Ch., Pirotte, P., Vanhoorne, M., and Van Loock, W. (1994). Effect van elektrische en magnetische velden op de gezondheid : Rapport van de deskundigen. Ministerie van Volksgezonheid.

De Ridder, M. (1995). Gezondheidseffecten van extreem laagfrekwente magnetische velden rond elektriciteitsgeleiders : Veiligheidsnieuws, 107:37-46.

De Ridder, M. (1995). Gezondheidseffecten van extreem laagfrequente magnetische velden. In : Problemen van Arbeidsgeneeskunde, 30, p. 33-50.

De Ridder, M. (1995). Niet-ioniserende stralingen. In : Arbeidsveiligheid van A tot Z, 46, 89 p, Ced Samson, Diegem.

De Ridder, M. and Vanhoorne, M. (1995). Exposure to 50 Hz magnetic fields and cancer : an overview of the recent literature : Arch.Public Health., 53:35-52.

Meerdere publicaties betreffende aarbeidsgezondheid kundige problemen.

• Epidemiologische overzicht & Evaluatie van de risico’s: Doelstellingen
• Literatuuroverzicht van ELF magnetische en elektrische velden

Meer informatie over dit onderzoeksterrein? Neemt u dan gerust contact met ons op.